Spomen-obeležja za budućnost!

Deset godina otkako mi, Mađari i Srbi, gledamo na budućnost jedni drugih iz jedne drugačije perspektive, podsetio je Jožef Mađar, ambasador Mađarske u Beogradu, na značaj odavanja pošte na državnom nivou koja je omogućila ove promene, na svečanoj komemoraciji koju je organizovao Nacionalni savet mađarske nacionalne manjine u ime mađarsko-srpskog pomirenja, kod spomen-obeležja u Čurugu za nedužne mađarske žrtve u Vojvodini iz 1944/45. godine. Ispred spomenika, koji sada već stoji postojano, Arpad Fremond, predsednik nacionalnog saveta, osvrnuo se na bitke koje su vodili zastupnici interesa vojvođanskih Mađara, kako bi zajednica danas i u budućnosti mogla da oda počast svojim žrtvama. A o sudbinama tog vremena prisutnima je svedočila Julija Teleki, jedna od preživelih golgote u Čurugu i verna čuvarka sećanja na njih.

Spomen mesto su blagoslovili reformatski biskup Laslo Harangozo, evangelistički zamenik biskupa Gabor Dolinski i Akoš Horvat, kapelan crkve „Imena Marije” u Novom Sadu. Pored ambasadora Mađarske u Beogradu i generalnog konzula u Subotici, cveće ispred spomenika položili su državni sekretari Saveza vojvođanskih Mađara, kao i narodni i pokrajinski predstavnici, a ujedno su i čelnici lokalnih samouprava položili vence na spomen-obeležje. Pred mađarskim žrtvama pognuli su glave i čelnici skupštine opštine Žabalj i mesne zajednice u Čurogu.

Komemoraciji su prisustvovali predstavnici Memorijalnog društva „Racija 1942”, studenti i predavači iz „Matijas Korvinus Kolegijuma”, a svoj doprinos organizaciji komemoracije dali su i članovi Saveza izviđača vojvođanskih Mađara.

Približavajući se prvim danima novembra, svaka porodica se priseti svojih mrtvih: iz ugla vojvođanskih Mađara, žrtve 1944/45. godine su i naši mrtvi, istakao je dr Balint Pastor, potpredsednik SVM-a, narodni poslanik i vođa skupštinske frakcije na pitanje novinara. On je u izjavi naglasio da se stranka i dan-danas zalaže za uspostavljanje spomen-obeležja.

– Pre deset godina dogodila se kulminacija procesa koji nazivamo i istorijskim pomirenjem. Jedinstveno je u regionu da jedan nacionalni parlament donese rezoluciju, sa kojom osuđuje događaje iz prošlosti: to se ovde dogodilo 2013. godine. Nakon toga, odavanje pošte šefova država održano je u Čurugu, nakon čega je Vlada Srbije ukinula uredbu o kolektivnoj krivici. Ovim smo skinuli beleg ratne krivice sa vojvođanskih Mađara, ukazao je potpredsednik stranke na značaj ove pravne bitke. On je najavio da će se borba nastaviti, jer će u narednim danima u Kuli biti podignuto spomen-obeležje u čast nevinih žrtava vojvođanskih mađarskih.

Ambasador Jožef Mađar je na komemoraciji takođe istakao značaj mađarsko-srpskog pomirenja. On je u svom govoru podsetio na hiljadugodišnju istoriju suživota mađarskog i srpskog naroda, na njene uspone i padove. On je istakao da je ključ naše zajedničke budućnosti, ako možemo da razgovaramo i priznamo peripetije naše zajedničke prošlosti.

– Na način na koji su to mogli da urade oni koji su postavili znak na nepostojeće spomen-mesto iz 90-ih godina. Za njih je to bilo od ogromnog značaja, ali za druge je to bio samo jedan štap, oruđe, predmet. Ako ovi znaci nisu dovoljno stabilni i jaki, nestaju: boju obezboji sunce, vetar obori postolje. Naravoučenije: morali smo da šaljemo jače znake jedni drugima, porodicama, institucijama, organizacijama, liderima i dvema državama. To se dogodilo pre deset godina, istakao je ambasador značaj pismenog podneska, koji je zahvaljujući SVM-u prihvatila narodna skupština Srbije. Jožef Mađar je istakao: – Trebali su nam i još uvek su nam potrebni Lajoš Foro, Julija Teleki, Ištvan Pastor, mađarski poslanici u parlamentu u Novom Sadu, a još više nam je potrebno zastupanje Mađara u Narodnoj skupštini u Beogradu, kako bi se donosile odluke, nakon čega bi mađarski državni sekretari u vladi u Beogradu mogli da zastupaju vaše interese u jasnom i konkretnom pravcu.

U svom govoru, Arpad Fremond, predsednik nacionalnog saveta, takođe je istakao borbu pri zastupanju interesa u proteklih deset godina. On je podsetio na godine u kojima su se rođaci žrtava „samo šapatom usuđivali da govore o tragediji koja je u potpunosti odredila sudbinu ovdašnjih Mađara”. A na konačnu listu žrtava čekamo već skoro 80 godina, naglasio je Arpad Fremond. On je dodao da se zahvaljujući istrajnosti, borcima za mir, dobrodušnim Mađarima i Srbima, zahvaljujući istorijskom pomirenju, konačno i u Čurugu možemo da održimo pomen na žrtve na jednom dostojnom spomen-obeležju.

– Tokom godina uspeli smo da se izborimo za mnogo toga: od uspostavljanja spomen-obeležja, do usvajanja zakona o rehabilitaciji, od ukidanja kolektivne krivice, do deklaracije narodne skupštine o osudi dela počinjena nad mađarskim civilnim stanovništvom u Vojvodini 1944/45. godine, od zajedničkog odavanja pošte šefova država, kao i šefova vlada, do zajedničkih komemoracija, istakao je Arpad Fremond rezultate iz proteklih godina. On je dodao da ima još dosta toga da se uradi, jer se spomen-obeležja za koje smo se izborili moraju održavati, a njihov broj kontinuirano proširivati. „Učinićemo sve da bude dostojnog spomenika nevinim žrtvama u Srbobranu, Bečeju i Novom Sadu, ukazao je predsednik nacionalnog saveta na značaj spomen-obeležja za koje se još uvek traži postavljanje. On je, međutim, naglasio da se sve ovo može postići jedino ako ostanemo jedinstveni i u budućnosti.

Pored mađarskih predstavnika, ispred spomen-obeležja govorila je i Vjesna Sćepanović, odbornica opštine Žabalj, koja je takođe doprinela svojim radom da i Mađari mogu odati počast svojim žrtvama odmazde u Čurugu iz 1944/45. godine. Recitator Gabor Mesaroš je svojim recitovanjem uveličao ovu komemoraciju, a atmosferu sećanja produbio je kamerni hor „Pro Musica” iz Subotice.